Y học Cổ truyền là gì? Tìm hiểu nguyên lý, phương pháp hoạt động

Y học cổ truyền là gì mà hiện đang được nhiều người quan tâm và tin tưởng khi có nhu cầu chăm sóc sức khỏe đặc biệt với các bệnh mãn tính và không lây? Hãy cùng khám phá chi tiết về Y học cổ truyền qua bài viết dưới đây!

Y học cổ truyền là gì?

Y học cổ truyền (tiếng Anh là Traditional medicine) là ngành học được hình thành và phát triển dựa trên triết lý phương Đông, đặc biệt là nền tảng Âm dương – Ngũ hành cân bằng trong cơ thể.

Để dễ hình dung hơn có thể hiểu đây là kho tàng tri thức quý giá dựa vào kinh nghiệm dân gian kết hợp giữa thảo dược, châm cứu, dưỡng sinh và triết lý cân bằng âm dương để phòng, chữa bệnh một cách tự nhiên, an toàn.

Theo học ngành Y học cổ truyền, sau khi tốt nghiệp người học có thể tham gia vào công tác phòng bệnh, công tác nghiên cứu, phát hiện và xử lý ban đầu một số bệnh, các chương trình chăm sóc sức khỏe,…

Có thể khẳng định, tại Việt Nam, trong bối cảnh hiện đại, Y học cổ truyền đang từng bước khẳng định rõ vai trò của mình trong hệ thống chăm sóc sức khỏe.

Nguyên lý điều trị trong Y học cổ truyền

Nếu ở Y học phương tây thường tập trung vào các triệu chứng, điều trị bằng thuốc hay can thiệp ngoại khoa, thì Y học cổ truyền sẽ đi sâu, điều chỉnh sự mất cân bằng trong cơ thể, chẩn đoán bệnh qua phương pháp ngoại quan “Tứ chẩn”.

Nguyên lý này giúp người Y sĩ, Bác sĩ không chỉ nhìn thấy bệnh mà còn hiểu sâu căn nguyên bệnh, từ đó đưa ra phác đồ điều trị phù hợp với từng thể trạng người bệnh.

Cụ thể “Tứ chẩn” bao gồm 4 bước: Vọng – Văn – Vấn – Thiết, mỗi bước trong quy trình đều đóng vai trò riêng, nhưng bắt buộc có trong khám chữa bệnh Đông y.

• Vọng chẩn (Nhìn): Quan sát sắc mặt, màu da, thần khí, lưỡi, dáng đi, mạch máu,…;
• Văn chẩn (Nghe/Ngửi): Lắng nghe âm thanh giọng nói, tiếng thở, tiếng ho, nấc, ngửi mùi hơi thơ, mùi cơ thể,… ;
• Vấn chẩn (Hỏi): Hỏi người bệnh về các triệu chứng, tiền sử bệnh, chế độ ăn uống, thói quen sinh hoạt,…;
• Thiết chẩn (Bắt mạch/sờ nắn): Dùng tay bắt mạch, ấn huyệt, sờ các vùng cơ thể (tay chân, bụng,…) để cảm nhận khí huyết.

Sau khi thực hiện Tứ chẩn, người Y sĩ, Bác sĩ sẽ tổng hợp thông tin, đưa ra các biện chứng luận trị, phân tích, chẩn đoán, từ đó đưa ra phương pháp điều trị tùy theo từng người bệnh.

Các phương pháp chữa bệnh trong Y học cổ truyền

Y học cổ truyền ngoài nổi bật với triết lý điều trị sâu sắc, nguyên tắc trị bệnh từ gốc, còn đa dạng về phương pháp chữa bệnh, mang lại hiệu quả toàn diện cho người bệnh. Những phương pháp của Y học cổ truyền tập trung vào việc điều chỉnh sự cân bằng cơ thể, nâng cao sức khỏe tổng thể.

Dùng thảo dược (điều trị bằng thuốc Nam, thuốc Bắc)

Sử dụng các loại dược liệu, nguyên liệu của thiên nhiên là phương pháp chủ đạo trong Y học cổ truyền.

Mỗi vị thuốc sẽ được phối hợp với các dược liệu từ các loại cây thuốc, rễ, lá, hoa quả,… các bài thuốc theo công thức riêng biệt nhằm điều chỉnh âm dương, bồi bổ, tăng cường khí huyết và loại trừ tà khí gây bệnh.

Đặc trưng của thuốc Y học cổ truyền đó chính là được sử dụng thời gian dài, phù hợp với chữa các căn bệnh mãn tính.

Châm cứu (điều trị bằng kim châm)

Châm cứu là kỹ thuật dùng các chiếc kim nhỏ châm xuyên qua lớp da, kích thích các huyệt đạo trên cơ thể nhằm tác động đến hệ thần kinh trung ương, kích hoạt quá trình tự phục hồi, giảm đau cũng như điều hòa các chức năng sinh lý.

Phương pháp này rất hiệu quả, thường được sử dụng trong các bệnh về xương khớp, đau mỏi cơ thể, hay về thần kinh và rối loạn chức năng.

Xoa bóp, bấm huyệt

Đây là phương pháp giúp tăng cường tuần hoàn máu, giảm căng cơ, thư giãn tinh thần. Cách thức hoạt động là dùng bàn tay và ngón tay tác động lên các huyệt trên cơ thể người bệnh.

Phương pháp xoa bóp, bấm huyệt là liệu pháp hữu hiệu cải thiện các bệnh mãn tính liên quan đến hệ thần kinh và cơ xương khớp.

Nhìn chung tất cả những phương pháp trên có thể kết hợp linh hoạt tùy theo tình trạng và thể trạng người bệnh, tạo ra phác dồ toàn diện, nhẹ nhàng mà hiệu quả lâu dài.

Tố chất cần có khi học Y học cổ truyền

Để theo học và phát triển tốt trong ngành Y học cổ truyền, bên cạnh kiến thức chuyên môn vững, các bạn còn cần sở hữu các tố chất đặc biệt để trở thành người Y sĩ, Bác sĩ giỏi:

• Tỉ mỉ, cẩn trọng: Đây là yếu tố hàng đầu cần rèn luyện, bởi chỉ cần một sai sốt nhỏ trong pha chế thuốc hay xác định huyệt đã có thể gây ra hậu quả đối với sức khỏe người bệnh, thậm chí là tính mạng của họ;
• Sự đồng cảm và thấu hiểu: Người Y sĩ, Bác sĩ cần cảm nhận được tâm lý người bệnh, nỗi đau của họ để từ đó đưa ra phác đồ điều trị và cách chăm sóc tinh thần phù hợp;
• Sự kiên trì và lòng đam mê: Ngành Y nói chung hay Y học cổ truyền nói riêng đều đòi hỏi ở Y sĩ, Bác sĩ sự kiên trì, lòng đam mê. Việc tìm kiếm giải pháp chữa bệnh đôi khi sẽ không thuận lợi mà gặp nhiều thử thách, những lúc như vậy cần sự bình tĩnh tận dụng mọi cơ hội, để nâng cao hiệu quả điều trị cho người bệnh;
• Luôn là điểm tựa cho người bệnh: Bên cạnh chuyên môn, các Y sĩ, Bác sĩ cần thường xuyên động viên, tạo động lực tinh thần cho người bệnh;
• Khả năng quan sát, phán đoán tốt: Đây là tố chất quan trọng sẽ giúp Y sĩ, Bác sĩ phát hiện sớm triệu chứng, chẩn đoán chính xác và đưa ra phác đồ thích hợp cho bệnh nhân;
• Sức khỏe tốt: Nghề Y đòi hỏi nhiều sức lực và chịu được áp lực cao, vì vật sức khỏe tốt là điều kiện cần thiết để làm việc hiệu quả trong nghề.

Ưu điểm và hạn chế của Y học cổ truyền

Hiện nay tuy Y học cổ truyền vẫn giữ vị trí quan trọng đồng thời tạo ra được những giá trị riêng, nhưng ngành vẫn có những hạn chế cần được hiểu rõ để áp dụng an toàn và hiệu quả:

Ưu điểm

• Điều trị toàn diện, tập trung vào căn nguyên giúp nâng cao sức đề kháng và phòng ngừa tái phát;
• Phương pháp tự nhiên, ít tác dụng phụ giúp giảm thiểu tác dụng phụ so với thuốc tân dược;
• Cá nhân hóa điều trị, điều chỉnh phác đồ phù hợp với thể trạng và tình trạng từng bệnh nhân;
• Phòng bệnh và nâng cao sức khỏe, điều chỉnh lối sống giúp phòng bệnh hiệu quả.

Hạn chế

• Tác dụng chậm, đòi hỏi kiên trì: Quá trình điều trị cho người bệnh thường kéo dài, không mang lại kết quả nhanh chóng như sử dụng thuốc tây, đòi hỏi người bệnh và gia đình phải kiên trì và phối hợp tốt với Y sĩ, Bác sĩ;
• Khó chuẩn hóa và kiểm soát chất lượng: Do dùng tất cả các nguyên liệu thảo dược thiên nhiên, nên chất lượng thuốc có thể dao động theo từng nguồn cung cấp cũng như cách chế biến thuốc;
• Phụ thuộc vào chuyên môn người thầy thuốc: Các kỹ năng chuẩn đoán, điều trị của Y sĩ, Bác sĩ Y học cổ truyền vô cùng quan trọng, nếu thiếu kinh nghiệm có thể chẩn đoán sai, điều trị không hiệu quả;
• Hạn chế trong việc chữa một số bệnh cấp tính hoặc nặng: Y học cổ truyền không là lựa chọn ưu tiên cho các trường hợp bệnh cần cấp cứu, hay bệnh nặng,… những trường hợp đó cần y học hiện đại.

Trên đây là những chia sẻ giúp giải đáp câu hỏi "Y học cổ truyền là gì?" cùng với các nguyên lý điều trị, phương pháp chữa bệnh nếu các bạn muốn theo đuổi ngành Y học cổ truyền mà ban tư vấn Trường Cao đẳng Y khoa Phạm Ngọc Thạch tổng hợp lại. Hy vọng bài viết đã giúp các bạn có cái nhìn rõ hơn về vai trò cũng như ứng dụng của Y học cổ truyền trong đời sống hiện đại, từ đó đưa ra định hướng đúng đắn cho bản thân!