Mới đây, bác sĩ Trần Quốc Khánh (khoa Phẫu thuật Cột sống - Bệnh viện Hữu nghị Việt Đức) đã đăng bài chia sẻ về những kiến thức liên quan đến bệnh ung thư, một trong những nguyên nhân hàng đầu gây tử vong ở nước ta cũng như các nước trên thế giới.
Những lời khuyên của bác sĩ thực sự hữu ích với mọi người, thu hút hàng chục nghìn lượt chia sẻ, yêu thích và bình luận. Mở đầu, BS nói về con số “giật mình”: Cách mấy hôm Bs có gặp người em ngày còn học sinh viên Y, giờ bạn ấy đã là phó một khoa của bệnh viện K Trung ương. Bạn chia sẻ rằng chỉ riêng ở khoa bạn ấy bây giờ có….1300 bệnh nhân ung thư đang điều trị, trong đó 1200 bệnh nhân ngoại trú(đến hẹn lại lên truyền hoá chất, xạ trị hoặc uống thuốc). Con số giật mình, anh chị ạ”.
Bác sĩ cũng chia sẻ, với bệnh ung thư, điều quan trọng nhất là cần phòng bệnh, tránh xa những yếu tố làm tăng nguy cơ. Anh chia sẻ những giải pháp giúp chúng ta dự phòng với hy vọng ít nhiều có ích cho người dân và lưu ý mọi người nên thay đổi khi chưa muộn.
Hãy ăn uống, tập luyện khoa học, cải thiện điều kiện làm việc
Phòng bệnh hơn chữa bệnh
1. Ăn uống và chất bảo quản thực phẩm
- Đừng dễ dàng đưa miếng ăn vào miệng, đó thực sự là điều Bs muốn gửi gắm đến mọi người. Ung thư thực quản, dạ dày, gan, đường tiêu hoá là những loại ung thư có liên quan trực tiếp đến thói quen ăn uống của chúng ta. Ngoài ra, rất nhiều những bệnh lý và ung thư khác cũng chịu ảnh hưởng rất nhiều từ những gì chúng ta đưa vào miệng.
- Mọi người cần tránh sử dụng thực phẩm chứa độc tố Aflatoxin (gây ung thư gan) như nấm mốc, các loại tương lên men, hắc xì dầu, thực phẩm đã mốc, mọc mậm.cũng như các loại cà muối, dưa muối, củ cải muối lâu ngày. Anh chị cũng nên hạn chế ăn uống vỉa hè, trà trân châu các kiểu, anh chị ạ vì nguồn gốc thực phẩm và độ an toàn vệ sinh là điều nhức nhối.
- Tránh ăn các loại thức ăn bị cháy khét, tạo than bao quanh vì các loại thực phẩm này chứa rất nhiều độc tố liên quan bệnh lý ung thư, đặc biệt là các loại ung thư đường tiêu hoá. Hạn chế chiên, nướng, xào, rán. Hạn chế sử dụng nhiệt độ quá cao trong quá trình chế biến thực phẩm. Nếu được anh chị nên ưu tiên sử dụng rau củ quả sống, salad, hấp..các loại thịt cá nên luộc, kho nhạt, nấu canh, ăn lẩu và hấp, anh chị ạ.
- Hạn chế ăn các loại thịt chế biến sẵn như xúc xích, hot dog, pate, các thực phẩm có nhiều chất bảo quản, hàm lượng muối quá cao, chất tạo hương, chất tạo mùi, phụ gia, hoặc phẩm màu.
- Tạo thói quen sử dụng các loại rau, củ, quả, chất xơ và các loại hạt (lạc, vừng, điều, ô liu, hạnh nhân, hướng dương..) trong chế độ ăn hằng ngày. Tăng cường sử dụng các thực phẩm chống oxy hoá, nhiều vitamin A, C như cà-rốt, cam, chanh, đu Đủ, cà chua, trà xanh, súp lơ…và đặc biệt là các loại đậu (đậu xanh, đậu đen, đậu đỏ..) và các loại bầu, bí (bí đỏ, bí xanh..). Nên ưu tiên các loại thịt trắng (gà, vịt, chim..) và hải sản, các loài cá.
- Bổ sung đủ Vitamin D hằng ngày: Vitamin D rất quan trọng cho cơ thể, tuy nhiên chỉ 10% nhu cầu lượng Vitamin D hằng ngày được cung cấp qua ăn uống, vì vậy để đảm bảo cơ thể không thiếu hụt Vitamin D, ngoài việc mọi người cần vận động thể dục đều đặn hằng ngày dưới điều kiện ánh sáng tự nhiên (Cần tránh khoảng thời gian 10h->16h), chúng ta cũng cần chủ động uống bổ sung viên canxi và Vitamin D.
- Hạn chế thực phẩm để quá lâu, thực phẩm đã có mùi, thực phẩm đã chế biến quá 24h, thực phẩm quá mặn, quá ngọt hoặc quá nóng, quá lạnh. Thức ăn nóng và có dầu mỡ không nên đựng trong các vật dụng có nguồn gốc từ nhựa, xốp, ni - lon. Thủy tinh, sứ là những vật liệu an toàn đối với việc lưu trữ thực phẩm.
2. Xây dựng lối sống lành mạnh & biết cách cân bằng chúng
- Luôn biết cách cân bằng một cách hợp lý giữa công việc và nghỉ ngơi, thư giãn giúp giải tỏa stress. Sự kết hợp chế độ ăn uống khoa học, chế độ tập luyện và một giấc ngủ đủ giấc là cách phục hồi năng lượng tốt nhất sau một ngày làm việc căng thẳng, từ đó tăng cường hệ miễn dịch chống lại sự nhen nhóm phát triển của tế bào ung thư.
- Hút thuốc lá và uống quá nhiều rượu là hai thói quen “chết người” hiện nay của thanh niên chúng ta. Nhiều người “ngây thơ” nghĩ rằng hút thuốc chỉ ảnh hưởng đến phổi, uống rượu chỉ bị dạ dày & gan. Thực tế sự tàn phá của thuốc lá & rượu vô cùng khủng khiếp và xảy ra ở hầu hết các cơ quan, bộ phận trong cơ thể chúng ta. Thậm chí còn góp phần gây thai nhi dị dạng, thai non hoặc yếu sinh lý, vô sinh.
- Tiêm phòng đầy đủ để ngăn ngừa những căn bệnh truyền nhiễm như viêm gan virus, human papillomavirus (HPV) bởi đây là các nguyên nhân gây ung thư gan và cổ tử cung rất phổ biến ở Việt Nam.
- Luôn lắng nghe cơ thể mình, anh chị nhé! Khi chúng ta thấy mệt mỏi, nhức xương về sáng, chóng mặt, ăn không ngon miệng, mất ngủ…Bs khuyên nên chủ động đi kiểm tra sức khoẻ sớm. Tránh để xảy ra những dấu hiệu muộn như gầy sút cân, thiếu máu, sốt kéo dài…
3. Thể thao tăng cường chuyển hóa & sức đề kháng
- Đây là giải pháp nâng cao sức khoẻ & cải thiện hệ thống miễn dịch rất tốt và ai cũng có thể thực hiện được. Thật buồn khi theo tổ chức Y tế Thế giới, Việt Nam được xếp vào nhóm những nước lười vận động nhất.
- Một nghiên cứu của Viện ung thư Hoa Kỳ thực hiện trên 14 triệu người thường xuyên vận động thể chất cho thấy những đối tượng này giảm nguy cơ mắc 13 các loại bệnh ung thư thường gặp so với những người ít vận động thể chất. Nghiên cứu cũng ước tính mỗi năm có hơn 500 nghìn ca ung thư được chẩn đoán liên quá đến béo phì.
- Hoá chất, thuốc tây và các tia bức xạ: Một số hoá chất sử dụng trong ngành công nghiệp thực phẩm, công nghiệp chăm sóc sắc đẹp, in ấn, da giày, thuốc nhuộm tóc, sơn móng tay, mực in, chất tạo màu... có chứa nhiều hoá chất tăng nguy cơ ung thư. Do đó, chúng ta cần mang bao tay, khẩu trang, tăng cường thông thoáng khí, sử dụng các hệ thống lọc khi tiếp xúc.
- Hạn chế tác hại của tia tử ngoại (đặc biệt trong khoảng thời gian từ 10 giờ sáng đến 4 giờ chiều, lúc cường độ tia tử ngoại cao nhất trong ngày) bằng cách sử dụng kem chống nắng, dùng mũ, dù che nắng khi tiếp xúc với tia tử ngoại và hạn chế tối đa xuất hiện ngoài trời trong khung giờ trên. Những tia xạ này chính là nguyên nhân làm tăng nguy cơ ung thư da (hay gặp hơn ở người da trắng), ung thư bạch cầu, ung thư giáp.
- Hạn chế sử dụng thuốc trừ sâu, thuốc diệt cỏ, các hoá chất bảo vệ và kích thích tăng trưởng, đặc biệt là ông bà chú bác mình ở quê. Hiện nay thói quen sử dụng các sản phẩm thuốc trừ sâu trừ cỏ còn rất nhiều. Và đáng ngại hơn nữa là mọi người chưa có ý thức sử dụng các phương tiện bảo hộ cần thiết như mũ, khẩu trang, găng tay, áo chống thấm nước…Các bạn trẻ sử dụng những chất kích thích tổng hợp, thuốc lắc, ma tuý đá..cũng không tránh khỏi những nguy cơ bệnh lý nguy hiểm về sau.
- Một số nghiên cứu gần đây cũng chỉ ra rằng việc làm dụng một số thuốc tây (thuốc tránh thai, thuốc điều chỉnh nội tiết tố…) cũng có liên quan đến việc làm tăng nguy cơ ung thư vú, buồng trứng, phổi, đa u tủy xương và u lympho.
Đề cao vai trò của thể dục thể thao
5. Kiểm tra sức khỏe định kỳ
Anh chị và các bạn nên xây dựng thói quen đi kiểm tra sức khỏe định kỳ cho mình và người thân, ít nhất 6 tháng một lần, mọi người nhé! Và mỗi gia đình nên có “Quỹ tài chính cho sức khỏe” để hằng năm cả nhà đi kiểm tra sức khoẻ. Vì với tất cả các loại ung thư, việc phát hiện sớm đóng vai trò quyết định trong điều trị & tiên lượng.
6. Ô nhiễm không khí: Vấn đề nhức nhối hiện nay.
- Tình trạng ô nhiễm không khí tại các trung tâm thành phố lớn đang ngày càng trở nên trầm trọng. Mong chờ một giải pháp vĩ mô với nước ta hiện nay thực sự là hơi xa vời, Bs mạnh dạn nói như vậy. Chỉ có mỗi chúng ta tự “cứu” lấy mình trước. Những giải pháp Bs gợi ý bao gồm:
- Lựa chọn sống nơi thoáng nhất có thể, càng nhiều cây xanh càng tốt. Nếu vì làm ăn, kinh tế hay chưa thể đủ tiềm lực để lựa chọn nổi nơi đáng sống thì việc sống sâu trong những ngõ ngách ở trung tâm những TP lớn, chúng ta phải chấp nhận việc được-mất này, anh chị ạ. Hiện nay có hệ thống các loại máy lọc không khí, anh chị có thể cân nhắc lắp đặt.
- Cuối tuần nên tạo thói quen cho cả nhà ra ngoại ô, vùng biển hoặc lên núi-đồi, nơi nhiều cây xanh để “thanh lọc” hệ hô hấp. Cả tuần ở điều hoà, hít bụi đường phố rồi thì cuối tuần, Bs xin anh chị làm ơn hãy rời nơi đó, cho cơ thể thêm chút thời gian refresh.
- Nên đeo kính và khẩu trang khi ra đường, để bảo vệ mắt & đường hô hấp tránh khói & những hạt bụi vô cùng nhỏ, anh chị nhé!
- Việc sống gần các khu công nghiệp, các nhà máy…hoặc làm việc trong những môi trường nguy cơ cao như hầm mỏ, đan dệt, xi măng cán thép, các cửa hàng xăng-dầu…anh chị luôn cần có bảo hộ lao động đúng tiêu chuẩn và cũng nên tích cực đi kiểm tra sức khỏeđịnh kỳ, anh chị ạ. Nếu được, xin hãy sống càng xa các khu công nghiệp càng tốt.
- YOGA, thiền…là những môn thể thao giúp cải thiện đường hô hấp rất tốt. Mỗi nhịp thở chúng ta thực hiện, luôn chỉ có một lượng nhất định khí ra-vào, còn có một lượng khí rất lớn hầu như “nằm yên” trong phổi chúng ta, gọi là khí cặn. Nếu ai chăm chỉ tập luyện thể thao, lượng khí cặn này sẽ ít đi, lượng khí trao đổi sẽ nhiều lên trong mỗi lần thở, chính điều đó sẽ giúp chúng ta thấy dồi dào o-xy hơn cũng như tránh được tình trạng thở nông, hụt hơi, đuối sức và cảm giác thiếu oxy mạn tính.
7. Vấn đề nguồn nước
- Cùng chung cảnh ngộ với không khí, nguồn nước ngầm tại những thành phố lớn trên đất nước ta cũng đang bị ô nhiễm nghiêm trọng, đặc biệt là bị nhiễm những kim loại nặng.
- Việc lựa chọn lắp đặt thêm những hệ thống lọc nước trong nhà anh chị nên thực hiện sớm. Nếu có thể, sau 1 khoảng thời gian nhất định, anh chị nên lấy vài mẫu nước mình đang sử dụng đi kiểm tra chất lượng & các thành phần nhé!
- Mỗi cục pin chúng ta thải ra môi trường là thêm một lần ô nhiễm nghiêm trọng nguồn đất-nước và tương lai con em chúng ta sẽ là người gánh chịu. Vậy nên Bs xin anh chị, một việc làm rất nhỏ thôi: những cục pin đã hết sử dụng, anh chị gom lại vào một cái hộp rồi gửi về những địa chỉ sau (khu vực Hà Nội): Nhà văn hoá phường Nghĩa Tân, nhà văn hóa phường Yên Hoà (số 288 đường Trung Kính), UBND phường Quán Thánh (12-14 Phan Đình Phùng), UBND phường Thành Công (số 9 Thành Công), bảo tàng chiến thắng B52 (số 157 Đội Cấn), anh chị nhé!
8. Hạn chế tiếp xúc với A-mi-ăng
- Hiện nay trong khi nhiều quốc gia phát triển đã cấm sử dụng và tiêu thụ Amiăng dưới mọi hình thức thì một số quốc gia đặc biệt là các nước đang phát triển và ở Việt Nam, Amiăng vẫn tiếp tục được sử dụng
- Sau 40 năm nghiên cứu, từ năm 1973 Cơ quan Nghiên cứu Ung thư Quốc tế (IARC) thuộc Tổ chức Y tế thế giới đã có đủ bằng chứng trên người và thực nghiệm để xếp tất cả các loại Amiăng vào nhóm 1 là các chất gây ung thư ở người.
- Tác hại của Amiăng đến sức khỏe người lao động và cộng đồng được biết đến là gây bệnh bụi phổi–Amiăng, ung thư phổi, ung thư trung biểu mô ác tính (màng phổi, màng bụng, màng tim), mảng màng phổi, tràn dịch và dày màng phổi, ung thư thực quản, buồng trứng. Người tiếp xúc với a-mi-ang thường phát bệnh sau khi tiếp xúc rất lâu (từ 20-30 năm) nên thường đến khi người lao động nghỉ hưu mới mắc bệnh.
- Cách dự phòng các bệnh có liên quan đến Amiăng tốt nhất đó chính là không sử dụng các sản phẩm được làm từ a-mi-ang, đặc biệt là các loại tấm lợp nhà cửa, anh chị nhé!
Những ai thường nói “Sống chết có số” là những người BS ngại nói chuyện nhất. Thực sự cuộc sống của mỗi chúng ta, đều do chúng ta định đoạt. Ta lựa chọn lối sống “buông thả”, cuộc đời sẽ trả lại cho chúng ta những kết quả tương ứng. Vậy nên Bs rất mong mọi người, hãy tạo thói quen xây dựng cho gia đình mình một lối sống lành mạnh & khoa học, vì đó chính là “truyền thống gia đình” và rất nhiều rất nhiều những thế hệ con cháu mình sẽ được thừa hưởng và duy trì. Có như vậy, lượng bệnh nhân đến bệnh viện mỗi ngày mới có thể giảm xuống, không đến vài bà ngàn bệnh nhân mỗi ngày như hiện nay, anh chị ạ.
Trích từ fb BS Trần Quốc Khánh